DOI: /vj پژوهشوسازندگی

Transcription

1 b b DOI: /vj بهار 114 شماره سازندگی و پژوهش بازده بر مصنوعی تلقیح و اسپرم انجماد رقیقکننده اثر منجمد اسپرم با شده تلقیح میشهای تولیدمثلی مسعودی رضا ایران کرج تهران دانشگاه طبیعی منابع و کشاورزی پردیس دامی علوم گروه شحنه زارع احمد ایران کرج تهران دانشگاه طبیعی منابع و کشاورزی پردیس دامی علوم گروه مسئول( )نويسنده توحیدی آرمین ایران کرج تهران دانشگاه طبیعی منابع و کشاورزی پردیس دامی علوم گروه کهرام حمید ایران کرج تهران دانشگاه طبیعی منابع و کشاورزی پردیس دامی علوم گروه شریف اکبری عباس ایران تهران تهران استان کشاورزی جهاد سازمان زندی گوسفند نژاد اصالح و پرورش ایستگاه شرفی محسن ایران تهران مس تربیت دانشگاه کشاورزی دانشکده طیور علوم گروه پناه صادقی ابوالحسن ایران کرج کشور دامی علوم تحقیقات موسسه دام پرورش و مدیریت بخش 1395-۰۳-۰۸ پذيرش: تاريخ يافت: تاريخ atowhidi@ut.ac.ir چکيده تولیدمثلی بازده بر منجمد اسپرم با مصنوعی تلقیح روش و اسپرم انجماد رقیقکننده اثر بررسی مطالعه این از هدف روز 12 مدت به کیلوگرم 55 وزنی میانگین با زندی نژاد ساله چهار تا سه میش رأس شصت و یکصد است. بوده زندی میشهای میشها شدند. تلقیح سیبرداری از پس ساعت 54 و کردند یافت ecg واحد 400 سیبرداری هنگام و شده سیگذاری اسپرم با و تقسیم زیرگروه دو به هرگروه و شدند تقسیم ترانسسرویکال تلقیح و واژینال تلقیح دوگروه به فاکتوریل طرح قالب بر تاثیری کننده رقیق نوع داد نشان نتایج شدند. تلقیح سویا لسیتین یا مرغ تخم زرده حاوی رقیقکنندههای شده منجمد بر مصنوعی تلقیح روش تاثیر اما )0/05>P( نداشت تولیدمثلی بازده و منی لیپیدهای پراکسیداسیون میزان اسپرم زندهمانی هب نسبت را برهزایی و زایش آبستنی صد از باالتری صد ترانسسرویکال روش و بود )0/05<P( معنیدار تولیدمثلی بازده از میتوان قوچ اسپرم انجماد برای گیاهی منشا با کننده رقیق از استفاده مزایای به توجه با نتیجه داد. نشان واژینال روش داد. بهبود را تولیدمثل بازده ترانسسرویکال مصنوعی تلقیح روش از استفاده با و نمود استفاده سویا لسیتین حاوی کننده رقیق زندی میش سویا لسیتین تولیدمثلی بازده منجمد اسپرم کلیدی: کلمات 148

2 1396 بهار دامپزشكی نشريه 114 شماره Veterinary Journal (Pajouhesh & Sazandegi) No 114 pp: Effect of Extender and Artificial Insemination on Reproductive Efficiency of Ewes Inseminated with Frozen Sperm By: Masoudi, R., Department of Animal Science, College of Agriculture and Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran. Shahneh, A. R., Department of Animal Science, College of Agriculture and Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran. Towhidi, A., (Corresponding Author) Department of Animal Science, College of Agriculture and Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran. Kohram, H., Department of Animal Science, College of Agriculture and Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran. Akbarisharif, A., The Breeding Station of Zandi Sheep, Pishwa, Varamin, Iran. Sharafi, M., Department of Poultry Science, Faculty of Agriculture, University of Tarbiat Modares. Tehran, Iran. Sadeghipanah, A., Animal Science Research Institute of Iran, Karaj, Iran. Received: Accepted: The aim of this study was to determine the effect of freezing medium and artificial insemination method on reproduction efficiency of Zandi ewes inseminated with frozen semen. One hundred and sixty Zandi ewes (3-4-years old, 55 kg weight) received CIDR for 12 days and at the time of CIDR removal received 400 IU of ecg and were artificially inseminated 54 h after CIDR removal. The ewes divided into two insemination groups of vaginal and trans-cervical, then, each group was inseminated with frozen sperms in extenders containing egg yolk or soybean lecithin. The results showed that the extender didn t have any effect on sperm viability, semen lipid peroxidation and reproductive performance (P>0.05), but the artificial insemination method had a significant (P<0.05) effect on reproductive performance and pregnancy rate, parturition rate and lambing rate, which were higher in trans-cervical method than in vaginal method. In conclusion, regarding to the advantages of plant-origin extenders for ram semen freezing, soybean lecithin may be used as a suitable extender and fertility rate would be improved by trans-cervical artificial insemination method. Key words: Frozen semen, Reproduction efficiency, Soybean lecithin, Zandi ewe مقدمه حفظ بهبود روی بسیاری پژوهشهای اخیر سالهای طول بقا است. گرفته صورت مصنوعی تلقیح گسترش برای قوچ منی انجمادی از متعددی فاکتورهای تاثیر تحت ذوب انجماد از پس اسپرم تحرك و مثل منی انجماد محيط موجود اجزای غلظت و نوع منی كيفيت قبیل و پروتئینی منابع مانند کننده محافظت مواد سایر یا و گلیسرول غلظت 16(. و )14 میگیرد قرار لیپوپروتئینی مرغ تخم زرده صد 20 تا 15 غلظتهاي از کلي طور به امروزه وجود با )15(. ميشود استفاده قوچ منی سازي رقيق براي کنندهها رقيق گونههاي تمامي منی سازي رقيق براي مرغ تخم زرده مثبت بسيار اثرات و است شده روبرو مشکالتي با آن از استفاده اخير سالهاي پستانداران صورت کنندهها رقيق آن مقدار کاهش يا و حذف جهت تالشهايي به آن-هاست ترکیبات زیاد تغییرات مشكالت اين از یکی است. گرفته رقيق آن موجود مفيد و ويژه اجزاي از يك هر سازي استاندارد طوریکه این بر عالوه میکند. مواجه مشکل با را اسپرم انجمادي خصوصيات كننده با که باشند میکروبی آلودگیهای حاوی است ممکن شیر و تخممرغ زرده باعث حتی و داده کاهش شدیدا را اسپرماتوزوا باروری ظرفیت سموم تولید بیماریهایی انتقال باعث اینکه مهمتر همه از و شوند آنها رفتن بین از 6(. 2 )1 شوند مرغی آنفوالنزای مثل تمایل افزایش به منجر حیوانی منابع حاوی رقیقکنندههای مشکالت آنالیزهای )7( همکاران و بوسهآ است. شده گیاهی منابع از استفاده برای و داده انجام حیوانی منابع پایهی بر رقیقکنندههای روی وکمی کیفی سویا لسیتین پایهی بر بارقیقکنندههای را آنها میکروبی آلودگیهای لسیتین پایهی بر رقیقکننده که دادهاند نشان و کردهاند مقایسه گاو چنین هم است. مایکوپالسمایی و باکتریایی آلودگیهای از عاری سویا با اسپرماتوزوای صد بهبود سبب سویا لسیتین حاوی کنندههای رقیق میشود. چرخ پس شیر پایه بر کننده رقیق به نسبت فعال میتوکنی طریق از و تازه اسپرم با معمول طور به گوسفند مصنوعی تلقیح صد 60 تا 40 حدود روش این باروری صد میشود. انجام سرویکس منجمد اسپرم با مصنوعی تلقیح از حاصل آبستنی صد اما و 10 ( )3 است 149

3 بر... مصنوعی تلقیح و اسپرم انجماد رقیقکننده اثر بهدلیل منجمد اسپرم پایین باروری )15(. است پایین واژینال تلقیح بودن مشکل همچنین و میش ناهموار سرویکس از عبور اسپرم مشکل عمیق تلقیح امکان عدم نتیجه و سرویکس مجرای به تلقیح تفنگ نفوذ )13(. است سرویکال لسیتین حاوی انجماد رقیقکنندههای اثر بررسی مطالعه این از هدف ترانسسرویکال و واژینال مصنوعی تلقیح روشهای و تخممرغ زرده و سویا فصل خارج زندی میشهای تولیدمثلی بازده بر منجمد اسپرم با است. بوده تولیدمثلی روشها و مواد آزمایشی تیمارهای و حیوانات آزمایش زمان میش رأس 160 اردیبهشت( )اواسط تولیدمثل فصل از خارج EAZI-BREED, CIDR,( سیگذاری روز 12 برای زندی نژاد ecg (Sanofi واحد 400 سیبرداری هنگام و شده )Progesterone ونعضالنی بهصورت )Animal Health, LibourneCedex, France آزمایش این شدند. تلقیح برداری سی از پس ساعت 54 و کردند یافت شد. انجام منجمد اسپرم با اسپرم انجماد و رقیقکننده آمادهسازی 10 از مصنوعی واژن از استفاده با هفته بار دو منی نمونههای داخل نمونهها منی جمعآوری از پس بالفاصله شد. جمعآوری زندی قوچ گرفته منی نمونههای گرفتند. قرار سانتیگراد جه 37 دمای با بنماری آمیخته یکدیگر با فردی اثرات برداشتن میان از هدف با نوبت هر شده آنها روی اولیه ارزیابیهای اسپرم نمونههای شدن مخلوط از قبل شدند. دارای که شد استفاده انجماد برای نمونههایی از فقط و گرفت صورت یک نسبت به رقیقسازی بودند. صد 70 از بیش جنبایی با اسپرمهای طوری به شد انجام اتاق دمای انجمادی محیط حجم 10 و منی حجم اسپرم تعداد بود. لیتر میلی هر میلیون 400 اسپرم نهایی غلظت که شد. شمارش نوری میکروسکوپ زیر نئوبار الم از استفاده با انزال گرم یک تریس گرم 2/7 حاوی تریس پایهی بر پایه رقیقکننده یک 7 تقطیر بار دو آب میلیلیتر 100 اسید سیتریک گرم 1/4 فروکتوز رقیق عنوان به اسمول میلی 320 اسموالریته و PH= 7 با و گلیسرول صد سویا لسیتین حاوی رقیقکننده به سپس شد. استفاده منی پایه کننده تخممرغ زرده حاوی رقیقکننده به و سویا لسیتین )وزن/حجم( صد یک به شده رقیق منی )11(. شد اضافه تخممرغ زرده )حجم/حجم( صد 20 به سپس و شد سرد ساعت دو مدت به و سانتیگراد جه چهار تا تیج پایوتها شد. کشیده )IMV, France( میلیلیتر 0/25 پایوتهای داخل دقیقه 10 مدت به مایع نیتروژن بخار سانتیمتری پنج فاصلهی بالفاصله ذوب زمان تا و غوطهور مایع نیتروژن داخل به سپس و شدند داده قرار به جه )37 گرم آب حمام پایوتها سازی ذخیره از بعد شدند. ذخیره پیشرونده جنبایی و کل جنبایی ذوب از پس شدند. ذوب ثانیه( 30 مدت شد. ارزیابی نوری میکروسکوپ از استفاده با اسپرم زندهمانی ارزیابی شد. استفاده نیگروزین ائوزین- رنگآمیزی از زندهمانی ارزیابی برای به را ائوزین رنگ مرده اسپرمهای که میباشد اساس این بر روش این نیگروزین رنگ نمیگیرند. رنگ زنده اسپرمهای ولی میکنند جذب خود زمینه رنگ و اسپرم رنگ میان اختالف ایجاد و پسزمینه رنگآمیزی برای اسپرم نمونهی از میکرولیتر 10 رنگآمیزی این برای است. بهتر دید برای آماده رنگ از میکرولیتر 10 سپس و شد داده قرار الم روی بر و برداشته به سمپلر سر با و شد ریخته نمونه روی و برداشته نیگروزین ائوزین- شده میکرولیتر 10 سپس شود. مخلوط رنگ با اسپرم تا شد زده هم نمونه آرامی دیگر الم یک با و گذاشته دیگری الم گوشهی بر و شد برداشته نمونه از زیر الم شدن خشک از پس شد. داده گسترش آرامی به الم روی بر صد و شد شمارش اسپرم 200 نمونه هر از و شد داده قرار میکروسکوپ که اسپرمهایی شد. محاسبه )زنده( نشده رنگ و )مرده( رنگی اسپرمهای به بود گرفته رنگ آنها گردن از بخشی تنها یا و بودند نگرفته خود به رنگ شد. گرفته نظر زنده اسپرم عنوان زا حاصل )MDA( مالوندیآلدهید تغییرات میزان اندازهگیری منی لیپیدهای پراکسیداسیون یکی )TBA( اسید تیوباربیوتوریک با MDA غلظت اندازهگیری یک است. لیپیدها پراکسیداسیون نرخ بررسی روشهای رایجترین از واکنش این فرآورده و میدهد واکنش TBA مولکول دو با MDA مولکول 532 موج طول را جذب بیشترین که است رنگ صورتی مولکولی کی EDTA میلیلیتر یک با منی نمونه هر از میلیلیتر یک دارد. نانومتر لوله داخل به و شده مخلوط هم با TCA میلیلیتر دو و BHT میلیلیتر 15 مدت برای 1200 g مخروطی لولههای شدند. ریخته مخروطی با لولهها باالی محلول از میلیلیتر یک سپس شدند. سانتریفیوژ دقیقه 20 مدت برای لولهها شدند. آمیخته میکروتیوب TBA میلیلیتر یک 30 از پس نمونهها گرفتند. قرار سانتیگراد جه 95 گرم صفحه دقیقه 532 موج طول نوری جذب سپس و شدند سرد اتاق دمای دقیقه مختلف نمونههای نوری جذب شد. اندازهگیری اسپکتروفتومتر( )با نانومتر اسپکتروفتومتری دستگاه از حاصل نتایج پایان و شدند یادداشت میلیلیتر مول )نانو MDA غلظت و گذاشته استاندارد منحنی فرمول )9(. شد محاسبه منی( مصنوعی تلقیح خرک یک روی میشها که بود صورت این به واژینال تلقیح روش قرار بدن سطح از باالتر عقبی حرکتی اندام طوریکه به شدند داده قرار میش واژن نور منبع به مجهز اسپیکولوم یک از استفاده با سپس و گیرد سرویکس دهانه اسپرم سپس و شود پیدا سرویکس دهانه تا شده باز میش هر به تلقیح از قبل دقیقه 20 سرویکال ترانس روش شد. تخلیه توسین اکسی واحد 10 ابوریحان )داروسازي اکسیتوسین واحد 100 روی میشها سپس شود باز میشها سرویکس تا شد تزریق میلیلیتر( هر سطح از باالتر عقبی حرکتی اندام بهطوریکه شدند داده قرار خرک یک نور منبع به مجهز اسپیکولوم یک از استفاده با سپس و گیرد قرار بدن تلقیح تفنگ از استفاده با و شود پیدا سرویکس دهانه تا شد باز میش واژن این به تلقیح نحوه شدند. تلقیح ترانسسرویکال صورت به میشها مصنوعی سرویکس که جایی تا و رفته سرویکس ون به تفنگ که بود صورت 150

4 شماره 114 نشريه دامپزشكی بهار 1396 به آسانی نفوذ میکرد وارد سرویکس شده و همان محل اسپرم تخلیه شد. منی به نسبت یک به ده با رقیقکنندهها رقیق شد و تعداد اسپرم مورد استفاده هر تلقیح صدمیلیون عدد بوده است. تجزیه و تحلیل دادهها صد آبستنی زایش و برهزایی حاصل از تلقیح با اسپرم منجمد آزمایش دوم قالب طرح فاکتوریل 2 2 و با استفاده از رویه GENMOD نرم افزار SAS انجام شد. ارزیابی آزمایشگاهی زنده مانی اسپرم و میزان پراکسیداسیون لیپیدهای اسپرم با استفاده از رویه GLM قالب طرح کامال تصادفی انجام شد. نتایج جنبایی زندهمانی وپراکسیداسیون لیپیدهای غشایی هیچ تفاوت معنیداری از نظر میزان جنبایی کل و پیشرونده اسپرم بین رقیقکننده بر پایه لیستین سویا )به ترتیب 45/62±1/45 30/25±1/16 صد( و زرده تخممرغ )به ترتیب 43/85±1/45 29/17±1/16 صد( دیده نشد و همچنین هیچ تفاوت معنیداری از نظر میزان زندهمانی اسپرم بین رقیقکننده بر پایه لیستین سویا )39/16±1/70 صد( و زرده تخم مرغ )39/66±1/70 صد( دیده نشد. نتایج نشان داد که رقیقکنندههای بر پایه لیستین سویا )4±0/12 نانو مول( و زرده تخم مرغ )4/14±0/12 نانو مول( هیچ تاثیر معنیداری بر میزان پراکسیداسیون لیپیدهای غشایی اسپرم نداشتند. بازده تولیدمثل نتایج باروری نشان داد که هنگام استفاده از اسپرم منجمد خارج از فصل تولیدمثل میان دو روش تلقیح مصنوعی واژینال و ترانس سرویکال اختالف معنیداری وجود داشت )0/05<P(. همچنین هنگام استفاده از اسپرم منجمد دارای رقیق کننده لسیتین سویا صد آبستنی حاصل از دو روش تلقیح مصنوعی واژینال و ترانس سرویکال خارج از فصل تولیدمثل به ترتیب پنج و 20 صد صد زایش پنج و 20 صد و صد برهزایی پنج و 20 صد بوده است. هنگام استفاده از اسپرم منجمد دارای رقیقکننده زرده تخممرغ صد آبستنی حاصل از دو روش تلقیح مصنوعی واژینال و ترانس سرویکال به ترتیب پنج و 20 صد صد زایش 2/5 و 17/5 صد و صد برهزایی 2/5 و 17/5 صد بوده است )جدول 1(. این آزمایش نوع رقیق کننده اثر معنیداری بر بازده تولید مثلی نداشت. بحث مزیت تلقیح مصنوعی بیشترین استفاده از قوچهای برتر و کنترل بیماریهای مسری میان گلهها است. با استفاده از اسپرم منجمد میتوان از توان ژنتیکی یک قوچ برتر برای سالیان متمادی استفاده نمود ولی به دلیل حساس بودن اسپرم قوچ به فرایند انجماد صد زیادی از اسپرمهای موجود منی طی فرایند انجماد آسیب میبینند و توانایی جنبایی و رسیدن آنها به محل لقاح و نهایت صد باروری حاصل از تلقیح مصنوعی با اسپرم منجمد کاهش مییابد )15(. با این اوصاف با تخلیه اسپرم منجمد نزدیکی محل لقاح )رحم( میتوان شانس لقاح را افزایش داد. تلقیح مصنوعی واژینال به دلیل اینکه اسپرم واژن و دهانه سرویکس تخلیه میشود و این موضوع که به دلیل تنش ناشی از انجماد- ذوب جنبایی آن کاهش یافته است سبب کاهش شانس رسیدن اسپرم به محل لقاح شده و صد باروری کاهش مییابد. تلقیح مصنوعی ترانسسرویکال با استفاده از اکسیتوسین سرویکس باز شده و قابلیت عبور تفنگ تلقیح مصنوعی از کانال سرویکس و تخلیه اسپرم انتهای سرویکس و یا رحم فراهم میشود که این موضوع به نوبه خود موجب افزایش مقدار اسپرم موجود محل لقاح میشود. از طرفی اکسیتوسین میتواند سبب افزایش انتقال اسپرم از کانال سرویکس شود )5( و نتیجه اسپرم بیشتری به محل لقاح رسیده و شانس لقاح میان اسپرم و تخمک افزایش مییابد )12 23(. 20 با توجه به این موضوع که اکسیتوسین فاقد جدول 1- تاثیر رقیقکنندههای حاوی لسیتین سویا )SL( و زرده تخم مرغ )EY( و روشهای تلقیح مصنوعی واژینال وترانسسرویکال بر بازده تولیدمثلی میشها واژینال ترانس سرویکال EY SL EY SL تلقیح مصنوعی 20 a )8/40( 20 a )8/40( صد آبستنی 17/5 a )7/40( 20 a)8/40( 2/5 b )1/40( صد زایش 17/5 a )7/40( 20 a )8/40( 2/5 b )1/40( صد بره زایی عدد ون پرانتز نشاندهنده فراوانی هر گروه میباشد. حروف غیر مشترک نشاندهنده اختالف معنیدار میان تیمارها ردیف است )0/50<P(. 151

5 اثر رقیقکننده انجماد اسپرم و تلقیح مصنوعی بر... اثر منفی انتقال اسپرم به اویداکت میباشد و سبب افزایش انقباضات رحم و باز شدن سرویکس میگردد و همچنین فاقد اثر منفی بر باروری تخمک میباشد )17 18( بدین ترتیب با افزایش شانس لقاح اسپرم و تخمک صد باروری افزایش مییابد. نتایج حاصل از روش تلقیح بر بازده تولیدمثل با مطالعات آرمسترانگ و ایوانز )4( و فیر و همکاران )10( و نتایج حاصل از تاثیر افزایش مقدار اسپرم محل لقاح بر صد باروری با مطالعات اهلینگ و همکاران )8( و وربرخموس و همکاران )22( همخوانی داشته است. این مطالعه دو رقیقکننده بر پایه لیستین سویا و زرده تخممرغ مورد بررسی قرار گرفتند. رقیقکنندههای بر پایه زرده تخممرغ با وجود نتایج نسبتا خوبی که پس از انجماد به جای میگذارند ولی همواره با مشکالت خاصی روبرو بودهاند. عالوه بر مشکالتی که قسمت مقدمه به آنها اشاره شد زرده دارای پروژسترون است که سبب ظرفیتپذیری زودهنگام اسپرم شده وبه آکروزوم اسپرم آسیب وارد میکند. ازمعایب دیگر آن وجود ذراتی است که ارزیابیهای میکروسکوپی به خصوص با CASA را دچار مشکل میکند زیرا نرم افزار ذرات را نیزاسپرم مرده نظر میگیرد. برخالف بدن که آن HDLها به عنوان لیپوپروتئینهای خوب و LDLها بهعنوان لیپوپروتئینهای بد نامیده میشوند میتوان این جا نام آنها راجایگزین یکدیگر نمود زیرا HDLهای زرده اثر معکوس با LDL داشته واثرات مفید آنها را از میان بر میدارند )19(. باتوجه به این که اثر اصلی زرده تخممرغ حفظ انجمادی سلولها مربوط به بخش لیپوپروتئینهای با چگالی کم مانند لسیتین میباشد لذا استفاده از لسیتین سویا به عنوان ماده تجاری قابل دسترس محیط رقیق کننده منی میتواند کیفیت محیط انجمادی را تا حد قابل قبولی افزایش دهد )11(. نتایج این پژوهش نشان داد که عملکرد اسپرم پس از انجماد-ذوب و نیز معیارهای سلولی تعیین کننده باروری اسپرم نظیر زندهمانی و پراکسیداسیون لیپید غشایی هیچ تفاوت معنیداری بین اسپرمهای پس از انجماد بین دو رقیق کننده بر پایه زرده تخم مرغ و لسیتین سویا وجود نداشت. با توجه به عدم مقایسه این دو رقیقکننده تعیین باروری مزرعه اسپرمهای منجمد شده این دو گروه با روشهای مختلف تلقیح مصنوعی مورد مقایسه قرار گرفتند که از نظر میزان باروری نیز تفاوت معنیداری بین این دو گروه رقیق کننده دیده نشد. این بخش از مطالعه ما با نتایج شرفی و همکاران )19( و فروزانفر و همکاران )11( مطابقت دارد که نتایج مطالعات آنها نشان داد که افزودن یک صد لیستین سویا تفاوت معنی داری کیفیت اسپرم مقایسه با گروه 20 صد زرده تخممرغ ایجاد نمیکند. همچنین این مطالعه توصیه بر آن شد که با توجه به اثرات منفی که رقیقکنندههای بر پایه زرده تخممرغ وجود دارد لسیتین سویا به عنوان یک جایگزین زرده تخممرغ برای انجماد اسپرم مورد استفاده قرار گیرد. با توجه به نتایج به دست آمده از این مطالعه به نظر میرسد که با توجه به اثرات منفی زرده تخم مرغ رقیق کنندهها لسیتین سویا عامل مناسبی جهت رقیق سازی و سپس انجمادسازی اسپرم قوچ به منظور دستیابی به بهترین نتایج باروری باشد. نتیجهگیری نهایی با توجه به مزایای استفاده از رقیق کننده با منشا گیاهی که باال توضیح داده شد برای انجماد اسپرم قوچ میتوان از رقیق کننده حاوی لسیتین سویا استفاده نمود و و همچنین با استفاده از روش تلقیح مصنوعی ترانسسرویکال بازده تولیدمثل را میشهای نژاد زندی بهبود بخشید. منابع مورد استفاده 1. Aboagla, E.M.E. and T. Terada Effects of egg yolk during the freezing step of cryopreservation on the viability of goat spermatozoa. Theriogenology, 62: Amirat, L., D. Tainturier, L. Jeanneau, C. Thorin, O. Gérard, J.L. Courtens et al Bull semen in vitro fertility after cryopreservation using egg yolk LDL: a comparison with Optidyl, a commercial egg yolk extender. Theriogenology 61: Anel, L., M. Kaabi, B. Abroug,M. Alvarez, E. Anel, J.C. Boixo et al Factors influencing the success of vaginal and laparoscopic artificial insemination in churra ewes: a field assay. Theriogenology 63: Armstrong, D.T. and G. Evans Intrauterine insemination enhances fertility of frozen semen in superovulated ewes. Journal of Reproduction and Fertility 71: Ayad, V.J., S.T. Leung, T.J. Parkinson and D.C. Wathes Coincident increases in oxytocin receptor expression and EMG responsiveness to oxytocin in the ovine cervix at oestrus. Animal Reproduction Science 80: Bielfeld, P., R. Jeyendran, W. Holmgren and L. Zaneveld Effect of egg yolk medium on the acrosome reaction of human spermatozoa. Journal of Andrology 11: Bousseau, S., J. Brillard, B. Marquant-Le Guienne, B. Guerin, A. Camus and M. Lechat Comparison of bacteriological qualities of various egg yolk sources and the in vitro and in vivo fertilizing potential of bovine semen frozen in egg yolk or lecithin based diluents. Theriogenology 50: Ehling, C., P. Wirth, L. Schindler, K.G. Hadeler, H.H. Dopke, E. Lemme et al Laparoscopical intrauterine insemination with different doses of fresh, conserved, and frozen semen for the production of ovine zygotes. Theriogenology 60: Esterbauer, H. and K.H. Cheeseman Determination of aldehydic lipid peroxidation products: malonaldehyde and 4-hydroxynonenal. Enzyme 186: Fair, S., J.P.Hanrahan, C.M. O'Meara, P. Duffy, D. Rizos, M. Wade et al Differences between Belclare and Suffolk ewes in fertilization rate, embryo quality and accessory sperm number after cervical or laparoscopic artificial insemination. Theriogenology 63: Forouzanfar, M., M. Sharafi, S. Hosseini, S. Ostadhosseini, M. Hajian, L. Hosseiniet al In vitro comparison of egg yolk 152

6 شماره 114 نشريه دامپزشكی بهار 1396 based and soybean lecithin based extenders for cryopreservation of ram semen. Theriogenology 73: Khalifa, R.M., B.L. Sayre and G.S. Lewis Exogenous oxytocin dilates the cervix in ewes. Journal of Animal Science 70: Lightfoot, R.J. and S. Salamon Fertility of ram spermatozoa frozen by the pellet method. I. Transport and viability of spermatozoa within the genital tract of the ewe. Journal of Reproduction and Fertility 22: Maxwell, W. and P. Watson Recent progress in the preservation of ram semen. Animal Reproduction Science 42: Salamon, S. and W. Maxwell Frozen storage of ram semen I. Processing, freezing, thawing and fertility after cervical insemination. Animal Reproduction Science 37: Salamon, S. and W. Maxwell Storage of ram semen. Animal Reproduction Science 62: Sayre, B.L. and G.S. Lewis Cervical dilation with exogenous oxytocin does not affect sperm movement into the oviducts in ewes. Theriogenology 45: Sayre, B.L. and G.S. Lewis Fertility and ovum fertilization rate after laparoscopic or transcervical intrauterine artificial insemination of oxytocin-treated ewes. Theriogenology 48: Sharafi, M., M. Forouzanfar, S.M. Hosseini, M. Hajian, S. Ostadhosseini, L. Hosseini et al In Vitro Comparison of Soybean Lecithin Based-Extender with Commercially Available Extender for Ram Semen Cryopreservation. International Journal of Fertility and Sterility 3: Stellflug, J.N., M.C. Wulster-Radcliffe, E.L. Hensley, E.A. Cowardin, R.C. Seals and G.S Lewis Oxytocin-induced cervical dilation and cervical manipulation in sheep: effects on laparoscopic artificial insemination. Journal of Animal Science 79: Thun, R., M. Hurtado and F. Janett Comparison of Biociphos-Plus and TRIS-egg yolk extender for cryopreservation of bull semen. Theriogenology 57: Verberckmoes, S., I. De Pauw, A. Van Soom, G. Vanroose, H. Laevens and A. De Kruif Cervical insemination in sheep. Vlag Dierge Tijd 70: Wulster-Radcliffe, M.C., B.A.Costine and G.S. Lewis Estradiol-17 beta-oxytocin-induced cervical dilation in sheep: application to transcervical embryo transfer. Journal of Animal Science 77: