Veekundige Beraad. 17 Julie 2014 Vrede

Veekundige Beraad 17 Julie 2014 Vrede

Temas: Veekundige beraad - 17 Julie 2014, Vrede 1. Bevindinge van vraelys PM Swart (Bemarker CMW) 2. Hoe gaan die stoet en kommersiële bedryf in die toekoms daar uitsien? Dr Hannes Dreyer (VBRSA, Vrede) 3. Hoe belangrik is bespiering vir die ras in die toekoms? R. Neuman (Stoetteler,Vrede) 4. Hoe belangrik is kondisie vir die ras? Affekteer kondisie funksionaliteit? P. Uys (Stoetteler, Volksrust) 5. Wat gaan die kommersiële bedryf in die toekoms van stoettelers vereis? Kan die stert die hond swaai? Eckart Beneke (Paulpietersburg) 6. Voldoen die kwaliteit van Drakensberger vleis aan die vereistes? Gaan die vereistes verander in die toekoms? Gradering, vleis vanaf die veld? Hoe bemark ons hierdie kenmerk? H. Delport (Stoetteler, Ficksburg) 7. Vroegparing van verse. J. Mouton (Molatek) 8. Gaan Stamboek in die toekoms kan voldoen aan alle vereistes of moet die Genootskap ook na ander registrerende owerhede kyk? Hoe diep lê Stamboek se verbintenis jeens hulle kliënte? C.Nel, Stoetteler, Brandfort 9. Hoe belangrik gaan Fase C toetse word vir die Ras? Hoe belangrik is dit regtig as almal dit nie doen nie? As stoet teling aan die afneem is, waarom is dit nog nodig? Is dit jou eie keuse? G. Roux (Rouvus Stoet) 10. Watter rol kan veeartse speel in die bevordering van die ras en hoe kan dit optimaal benut word? Dr. Faffa Malan 11. Hoe kan ons teelwaardes en fisiese voorkoms bymekaar bring? Teelwaarde-doelwitte vir die Ras van die toekoms: Waar is ons en waarna moet ons streef? W. Landman 12. Rapportering van data van bul-teelgeskiktheidsondersoeke deur veeartse aan SA Stamboek: 'n nuwe projek Dr. Dietmar Holm (RuVASA) en Dr. Bobbie van der Westhuizen (SA Stamboek) 13. Vordering met teling van inheemse rasse. Hoe bewerkstellig die Genootskap 'n kruisteelprogram met Drakensberger bulle? F. Neser 14. Watter rol gaan voerkrale in die toekoms speel en hoe pas die Drakensberger in? Dr. Eben du Preez 15. Hoe kan die Ras nuwe teellyne skep? P. Milton 1 3 6 7 10 13 15 17 18 19 21 23 33 42 48 Drakensberger Beestelersgenootskap 2014 www.drakensbergers.co.za

1 Bevindinge van vraelys (PM Swart, Bemarker CMW) 'n Vraelys is by verskillende byeenkomste (boeredae, rasbevorderingsdae, boereverenigings) uitgedeel. In totaal is die vraelys deur 181 persone ingevul. Die resultate word in die volgende tabel aangetoon (op % basis). Watter landboutydskrif lees jy? Veeplaas VRAELYS ITEMS Landbouweekblad Farmers Weekly Pro-Agri Aantal respondente Drakensberger 22 56 5 17 59 Braford 46 35 5 13 54 Trigon 27 45 13 15 40 Charl Cilliers Boerevereeniging 7 79 4 10 28 Totaal 28 51 7 14 181 Wat verkies jy as 'n uitnodiging? E-Pos Skrywe in Pos SMS Telefoonoproep Aantal respondente Drakensberger 41 9 39 11 46 Braford 55 8 30 7 40 Trigon 42 8 42 8 24 Charl Cilliers Boerevereeniging 22 11 52 15 27 Totaal 42 9 39 10 137 Wat gebruik jy op die internet? Webtuistes Facebook Twitter/ WhatsApp YouTube Google Drakensberger 50 9 4 7 30 Braford 23 20 10 12 35 Trigon 35 14 6 10 35 Charl Cilliers Boerevereeniging 20 16 8 16 40 Totaal 29 15 8 12 36 Lees jy? Telersnuusbrief Veilingspamflet Aantal respondente Drakensberger 41 59 41 Braford 54 46 37 Charl Cilliers Boerevereeniging 14 86 21 Totaal 40 60 99 Ringveiling of Penveiling? Ring Pen Aantal respondente Drakensberger 90 10 30 Braford 88 12 24 Charl Cilliers Boerevereeniging 73 27 22 Trigon 94 6 16 Totaal 86 14 92 Aantal diere in pen Vyf Tien Vyftien Twintig Aantal respondente Drakensberger 26 62 6 6 31 Braford 61 23 8 8 26 Charl Cilliers Boerevereeniging 32 63 5 19 Trigon 40 60 15 Totaal 40 50 4 6 91 1

Watter katalogus verkies jy? SA Stamboek VRAELYS ITEMS Veldbul SA Breed- plan Aantal respondente Drakensberger 57 43 33 Braford 27 23 50 26 Charl Cilliers Boerevereeniging 47 37 6 19 Trigon 30 40 30 20 Totaal 41 36 23 98 Watter syfers is vir jou belangrik? Geboortegewig Speengewig TKP VOV Pedigree Drakensberger 15 22 27 15 17 Braford 21 26 22 14 17 Charl Cilliers Boerevereeniging 33 24 21 12 10 Trigon 20 43 16 7 14 Totaal 22 28 22 13 15 Ideale ouderdom bul om te koop? Twee Drie Aantal respondente Drakensberger Braford 8 92 26 Charl Cilliers Boerevereeniging 38 62 21 Trigon 6 94 16 Totaal 17 83 63 Wie adviseer jou in jou beesboerdery? Veekundige Veearts Stoetteler Mede-Boer Vee- Bemarker Drakensberger 22 26 20 21 11 Braford 22 25 29 14 10 Charl Cilliers Boerevereeniging 11 30 11 22 26 Trigon 23 30 10 27 10 Totaal 20 27 20 20 13 Opsomming : 1) Landbouweekblad word die meeste gelees gevolg deur Veeplaas. 2) E-pos en SMS is die belangrikste bronne vir uitnodigings. 3) Webtuistes word deur die meeste boere gebruik. 4) Veilingspamflette en telersnuusbriewe is albei belangrik. 5) Boere verkies 'n ringveiling. 6) Boere gebruik SA Stamboek, VBRSA en Breedplan katalogusse, in daardie volgorde. 7) Speengewigte, TKP en geboortegewigte is die belangrikste maatstawwe vir seleksie. 8) Meer as 92% verkies 3 jaar oue bulle. 9) Veeartse en veekundiges word meestal vir advies genader. 2

2 Hoe gaan die stoet- en kommersiële bedryf in die toekoms daar uitsien? (Dr. Hannes Dreyer, VBRSA, Vrede) 2.1 Stoetbedryf Die hele bedryf gaan in die toekoms rondom getalle sentreer. Die tyd is verby dat die kommersiële teler wat met relatief groot getalle (800+ teelkoeie) boer, bulle by 'n stoetteler wat bv. 50 of 100 teelkoeie het, gaan koop net omdat hy 'n stoetteler is. Dr. Jan Hofmeyer het reeds in 1971 gesê: "There is an effectiveness in numbers that are seldom equalled by breeding skill." Hierdie stelling word elke dag meer en meer waar. Vir die stoetteler om in die bedryf te bly in die toekoms moet hy die volgende doen: 1) Lewer die produk wat die bedryf vra. 2) Klem gaan al meer val op aanpasbaarheid, kondisie en bespiering. 3) Wees eerlik (moenie foute agter vet wegsteek nie). 4) Na-verkoopdiens (gaan besoek jou kopers). 5) Weet wat jou koper wil hê. As die stoetteler nie die produk lewer wat die kommersiële teler in sy eie kudde kan produseer nie hoekom sal hy dan 'n bul by hom koop? In die toekoms gaan daar al meer druk op die stoetbedryf wees. Aan die een kant gaan mede-stoettelers meer druk plaas op BLUP syfers en genomika terwyl kommersiële produsente weer bulle wil hê wat aangepas is en kan produseer op die veld. As 'n mens objektief na vleisbeesteling in SA kyk dan is daar drie dinge wat merkwaardig is: 1) Sekere rasse het feitlik verdwyn bv. Afrikaner, South Devon, Shorthorn, ens. 2) Ander rasse het amper 'n piramiedeskema geword bv. Nguni, Boran, Droughtmaster. 3) 'n Paar rasse het gegroei bv. Bonsmara, Beefmaster. Die vraag is : Waar pas die Drakensberger in? 3

2.2 Die kommersiële bedryf Op die huidige stadium is die kommersiële beesbedryf afhanklik van (uitgelewer aan) die voerkrale. Net soos daar druk is op voerkrale om wins te maak, moet die kommersiële beesboer ook wins maak om te kan oorleef. Die tendens is vandag dat as gevolg van die lae winsgrens, kommersiële boere besig is om hul kuddes al groter te maak. Daar is net twee maniere om wins te verhoog: 1) Verhoogde uitsette Uitsette is hoofsaaklik gekoppel aan speenmassa en prys. Om speenmassa te verhoog is sekerlik moontlik wat van prys-speenmassa interaksie? 2) Verminder insette Myns insiens gaan die kommersiële teler eerder probeer om sy insetkostes te verlaag en die eerste koste waarop hy gaan besnoei is bulkoste. Die tendens om eie bulle te teel gaan in die toekoms nog groter word. Ek dink die dae dat jy Drakensbergers kan verkoop net omdat 'n koei mediumraam en baie melk het, is vir altyd verby. Die toekoms en die kliënte gaan fokus op meer kwaliteit en nét dit sal verkoop. 2.3 Barry Symons comments One can ask the question: "Where will the stud cattle industry be positioned in relation to the commercial cattle breeders in the next 20 years or so"? The trend in the commercial beef farming world is for breeders to expand their enterprises and they would seem to be on an ever increasing cow herd numbers spiral. This has been brought about by the ever decreasing margins in beef production per animal and per hectare. The individual commercial breeders will therefore be looking for increasing numbers of replacement bulls for their expanded herds. Many will opt for breeding their own replacement bulls as is seen at present where there has been a proliferation of composite breeds being used to produce bulls. The Bovelder is a good example of this system. Commercial operators will therefore be looking for large numbers of similar bulls which they can obtain from one or two sources. Sitting at many different bull sales and trying to pick up a few bulls at a time will not suit these kinds of operators because they have other more important things to get on with. A similar trend is already seen where nowadays, very few commercial farmers attend monthly sales to sell their cattle. The agent knows what the farmer wants and he gets the best price on behalf of his client, while the client is attending to some other matter. The same sort of thing will occur with the purchasing of bulls. A commercial operator with say 2000 cows will need 80-100 bulls per season and if he has to replace on a 20% basis each year then he will need to purchase around 20 new bulls annually. If he can source these from one breeder and at a reasonable price, this will be his preferred action. Naturally the smart operators will do their homework and go to visit breeders and observe how they manage their cow herds and how they carry out the selection process before offering bulls on the open market. The commercial man will in all likelihood choose his breeder perhaps before he chooses his breed. 4

From a commercial breeders angle then, fewer bull buyers will be buying larger numbers of their preferred type or breed of animal unless they follow the route of breeding their own replacement bulls. What must the stud industry then do about this trend? Unless the stud breeders are able to meet the challenge and expand their own herds to the point where they can offer larger numbers of breeding bulls onto the market at attractive prices, then the commercial breeders are going to opt for breeding their own replacement bulls. This is not to say that there will be no place for smaller stud breeders, but these breeders will position themselves to supply expensive (and perhaps more genetically superior) bulls to the larger stud breeders (rather than to the commercial breeders), who will be farming with similarly big numbers of cows like the commercial breeders. These will be the ones who supply the commercial industry. I think this "multiplier" principle has already been accepted. Over and above this, the stud industry must remain at the forefront of knowing which way the commercial breeders either want to go or are going to be forced to go in their breeding strategy. This could be extremely difficult because of the long-term nature of cattle breeding. However, any breed or type of beef animal which gets it wrong or breeds animals which are not suited to the future direction of the industry is going to disappear. Observe what has happened to breeds such as the Shorthorn, South Devon, North Devon and Afrikaner. Great breeds in their heyday, but they must have missed the boat somewhere along the way and are now no longer role players in the industry. Had they paid attention to what was being expected, they could have bred their animals to suit today's environment. Perhaps that is the crux of the matter at the end of the day. Each breed society must determine for itself what the future industry will look like and change/breed their animals to suit that market. Forget about the past and what type of animal was bred historically. Change your breed to suit the future demands of the market or "pass over the horizon of living memory". 5

3 Hoe belangrik is bespiering vir die ras in die toekoms? (The importance of muscling for the breed the future) (R. Neuman, Stoetteler, Vrede) The muscle from cattle is termed beef, and beef is widely recognized as a prestigious, nutritious, healthy, good-tasting and satisfying food. Heavily muscled cattle yield a higher percentage of edible portion than do lighter-muscled ones. Therefore, among carcasses of acceptable weight and equal quality, the heavier-muscled ones are more desirable and will bring more money into the farmers pocket. The majority of beef farmers associate heavy muscling with increased calving problems and reduced fertility. This is unfortunate, since there is no research data to support this dread of heavy muscling. When I mention heavy muscling I do not refer to animals with doublemuscling. In double-muscled cattle there is a reduced fertility in both sexes and serious calving problems occur. Obviously, these faults cannot be tolerated. However the gene for double-muscling does not exist in the Drakensberger-Sanga breed, selection for muscling will not result in its appearance. Therefore, selecting for muscle in our breed free of the double-muscled gene will increase muscle but without the faults found in double-muscled cattle. At a Agricultural Institute in Australia a study was done with 300 head of Hereford cows which were randomely divided into 2 groups. One group was mated with heavy muscled Angus bulls, and the other with light-muscled bulls. The degree of muscling of these sires was determined by both visual muscle score and an ultrasound of the rib eye area. The data on some 500 head of progeny were summarized revealing no difference in calving difficulty, birth weight or growth rate to weaning. The progeny of the high-muscled bulls were higher in muscle score and rib eye area at every age, they had less total fat, more meat in the hindquarter and a higher carcass value. As it has been proven selecting for muscling does not impact negatively on cow production, we as Drakensberger breeders can only benefit by selecting for heavier-muscled cattle. HOW DO WE DO THIS? By giving each animal a muscle score when selecting animals. Muscle scoring is a subjective skill which needs to be honed by continual practice and evaluation against an experienced assessor. Muscle scoring visually is cheap, easy and much quicker to do than the objective measuring of muscling by an ultrasound scanning device. Ons kom uit 'n skou-en-bloulint era. Baie min keurders het bulle se bespiering geëvalueer. Die beoordelaars het in die middel van die ring gestaan terwyl die haltermak bulle om hulle gelei is. Pryse en bloulinte is gegee vir die bulle met die reguit bolyne. In ons standaard van voortreflikheid praat ons van bulle wat reguit moet wees vanaf kambene tot heupe en die rug moet eweredig gevlees wees. 'n Bul met genoeg bespiering kan nie so lyk nie. Spiere staan knoppe uit op lende en eweredig gevlees beteken vir my die bul het net vet en te min bespiering. Vet is sag en soos jellie en vul die holtes waar spierweefsel kort. Nêrens in ons puntetoekenning van ons diere gee ons 'n punt vir bespiering nie. 'n Goed bespierde bul van agter gekyk behoort net die dye sigbaar te wees - kyk na die meeste bulle op ons veilings van agter en jy sien net pens. Vetopeenhoping om die stert beteken TE MIN BESPIERING. Hoe gaan ons ooit 'n teelwaarde ontwikkel vir bespiering as ons nie 'n bespieringspunt toeken nie? 6

4 Hoe belangrik is kondisie vir die ras? Affekteer kondisie funksionaliteit? (P. Uys, Stoetteler, Volksrust) 4.1 Kondisie: Vrugbaarheid as funksie van aanpasbaarheid (kondisie-konstitusie) Na my mening bestaan daar 'n baie klein persentasie diere wat onvrugbaar is. Die res van die diere wat as onvrugbaar geklassifiseer word, het slegs 'n hoër voedingsbehoefte as wat die gebied waarin hy hom bevind, kan bied. In ons omgewing (Oostelike Hoëveld, daarby sluit ek tradisionele saaistreke bv. Bethal, Ermelo + soetveld dele uit) boer die meeste boere met of Bos Taurus x Bos Indicus kruise bv. Beefmaster of inheemse rasse en kruisings daarvan. Ek is bewus van een suiwer Taurus kudde. Dit maak nie 'n ras soos die Simmentaler of Charolais minder vrugbaar nie. Die soort rasse is net nie aangepas om onder sub-optimum voeding te produseer nie. 4.2 Voerkrale en goeie groeiers In die onlangse verlede is te veel klem op voerkrale en groei in voerkrale gelê. Daar bestaan feitlik geen ras wat nie beweer dat hy die "ultimate allrounder" is nie. Die stelling in bemarking se tyd is lankal uitgedien. Eerlikheid en integriteit in bemarking, hetsy op jou eie plaas of as genootskap is die enigste volhoubare gereedskap. Enige bewering rakende die ras wat jy maak, sal deur die kommersiële teler getoets word en jy sal uitgevang word. 4.3 Drakensberger of kruise met Drakensberger Daar is bitter min kommersiële telers in die Oostelike Hoëveld wat met beeste en skape in dieselfde kampe boer, wat 'n speenpersentasie hoër as 65-70% handhaaf. Dit is ongelukkig die realiteit. Dus, soos al oor en oor gesê is, is 'n lewendige kalf baie meer werd as al die produksieeienskappe saam. Maak nie saak hoe jy die som doen nie, met dié tipe speenpersentasie kan die teler nie regtig wins maak nie, tensy hy teelmateriaal teen 'n premie verkoop. As hy dus vleis oor die skaal verkoop (speenkalf en ou koeie) lyk dinge maar sleg. As ons eerlik is, is dit 'n baie, baie klein persentasie telers wat 'n mark het vir sy aanteelvee, die res verkoop VLEIS. Om sy speenpersentasie van bv. 69% na 80% te lig, gaan net eenvoudig te veel kos, so hy doen dit nie. Die enigste opsie is dus 'n ander ras, wat meer aangepas is vir die omgewing. Die bona fide ekstensiewe veeboer en opkomende boere is waar die groot onontginde mark lê. As jy egter die gaping wil vat, sal jy moet sorg dat jou produk reg is. Jy kan tog nie 'n "Coke" advertensie teen jou kafee se muur hang en nie "Coke" aanhou nie. 4.4 Kondisie saam met Prestasietoetsing BLUP en Prestasietoetsing is in beginsel 'n uitstekende konsep. Dit is egter verkeerde interpretasie en foutiewe data wat baie rasse meer skade as goed gedoen het. Dit was interessant om 'n paar weke terug in die Landbouweekblad te lees dat Gerrit van Zyl van die Bonsmaras sê, dat hulle moet versigtig wees dat hulle nie 'n bees teel wat se behoeftes groter is as wat die natuur kan voorsien nie. Arthur de Villiers sê dat hulle dalk moet dink om nuwe bloed in te bring bv. Tuli, as 'n mens tussen die lyne lees kan dit net wees om bietjie aanpasbaarheid (gehardheid) in te bring en dit vir 'n ras wat uit 5/8 Afrikaner bestaan. 4.4.1 Kondisie-meting Na my mening is omtrent geen prestasiemeting sonder kondisietelling relevant nie. 7

4.4.2 Geboortemassa Voorbeeld - 'n koei wat in die Hoëveld kalf, sê bv. Maart (goeie kondisie) se kalf sal heelwat swaarder wees as wat sy aan die einde van die winter (Augustus) sou kalf (swak kondisie). 4.4.3 Speenmassa (of doeltreffendsheidsindeks) Ek het hierdie jaar die eerste keer koeimassa met speen geneem en ek is nog nie seker of dit my iets gaan leer nie. Maar ek gee al 'n geruime tyd vir die koei en kalf 'n kondisiepunt met speen. 'n Koei wat dragtig is met speen, en met goeie kondisie die winter ingaan (Aprilmaand) is vir my baie meer werd as 'n koei wat 'n kalf 50% van haar liggaamsmassa speen, maar sy is droog, of in swak kondisie voor die winter (dink aan Jersey koei met Brahman kalf). 'n Verskalf van 205 kg wat in goeie kondisie is en blink, verkies ek ook bo 'n kalf van 240 kg en swak kondisie. 4.4.4 Naspeense Groei Bogenoemde geld ook by 12 maande en 18 maande metings, wat vir my omtrent niks beteken sonder kondisietelling nie. Mense gaan nou onmiddelik dink die beeste gaan kleiner word en hoewel dit seker in die meeste gevalle so is, is dit nie die reël nie. Ek het bv. 'n koei (0142) wat 13 jaar oud is en nog nooit spesiale behandeling ontvang het nie, haar TKP is onder 370 dae en GSI = 99. Sy het nog nooit onder 3 kondisiepunt gespeen nie maar sy weeg gemiddeld 588 kg met speen wat baie swaar is teen die gemiddeld van +/- 480kg. Jy sal selde van haar nageslag sien wat nie enige tyd van die jaar goeie kondisie het nie. So kan ek nog baie voorbeelde noem. 4.4.5 Kondisietelling in die praktyk My obsessie om uit te vind hoe lyk hierdie klein % diere wat net eenvoudig aanhou reproduseer onder ekstensiewe toestande (waar kampe tot 500 ha groot is, met suurveld en slegs onderhoudslek wat 1 keer 'n week ingegooi word, en wagters 'n halwe dag neem om bymekaar te maak, omdat 'n perd nie daar kan ry nie en hulle deel lek met skape en lek diefstal) is 'n groot faktor. Het tot die gevolgtrekking gekom dat omtrent al hierdie diere 'n paar goed in gemeen het: 1. Dik los vel. 2. Breed tussen die oë. 3. Groot ribsprong (kapasitieit). 4. Handhaaf kondisie beter deur die jaar as die res. Hierdie gevolgtrekkings is na letterlik honderde ure se waarneming tussen diere gemaak. 4.5 Slaggate met kondisietelling 4.5.1 Subjektief Kritici van kondisiemeting sal sê dat dit nie objektief is nie maar tot tyd en wyl daar nie 'n meer wetenskaplike metode is nie, sal die oog maar moet doen. Ons sê nie kondisietelling moet tussen kuddes gedoen word nie maar wel in 'n kudde met dieselfde persoon (jyself of keurder). 4.5.2 Te goeie kondisie Nog 'n tekorkoming van kondisietelling is as ons bestuur (voeding) so hoog is dat minder aangepaste diere ook kondisie handhaaf dus dit moet van die veld wees met geen duur 8

byvoeding. As die slim mense beweer dat voerkrale oor 'n paar jaar nie gaan bestaan nie, sê logika vir my diere wat vanaf die veld geslag kan word (2 jaar osse) gaan in aanvraag wees. 4.6 Opsomming Ons as ras moet vernuwend dink. Ons leef nie meer in die verlede nie (kan nie dieselfde doen as gister en 'n ander resultaat verwag nie). Hou jou sterkpunte in stand en bemark hulle en werk in stilte aan jou swak punte! Modes en giere sal altyd kom en gaan, maar ek is oortuig dat ekonomiese redes kommersiële telers terug sal dwing na funksionele, effektiewe diere vanaf die veld. Die groot vraag is egter: gaan die Drakensberger gereed wees om sy plek in te neem? Hy kan, maar dan sal hy daadwerklik moet konsentreer op veldaangepaste diere (kondisie). Hy sal sy vrees vir nuwe en vreemde diere moet afskud: Genetiese variasie en 'n groot genepoel is jou grootste vriend in teling. 'n Stoetkudde met goeie voeding kan dalk nog 'n onaangepaste, onfikse en funksioneel ondoeltreffende bul verbloem, maar in ekstensiewe kommersiële kuddes sal hy ontbloot word. Wees positief en dankbaar en laat 'n beter produk na as wat jy gekry het. 9

5 Wat gaan die kommersiële bedryf in die toekoms van stoettelers vereis? Kan die stert die hond swaai? (Eckart Beneke, Paulpietersburg) 5.1 Inleiding Ek wil begin met 'n regstelling aan die opskrif. Kan die stert die hond swaai? In die Suid- Afrikaanse vleisbeesbedryf is die kommersiële bedryf beslis nie die stert nie maar eerder die hond self en die stoetbedryf is die kop, met al die 'slim mense', wat die kommersiële bedryf moet lei. Die sukses van 'n kommersiële beesboerdery is afhanklik van twee faktore naamlik goeie kontantvloeibestuur en kg vleis geproduseer per ha. Die stoetbedryf speel 'n belangrike rol as verskaffer van goeie genetika vir die kommersiële bedryf en moet daarna streef om bogenoemde faktore te verbeter. 5.2 Die ideale teelkoei Kg vleis geproduseer per ha word bepaal deur die aantal kalwers gespeen en hulle gewig (plus die kilogramme van die uitskotkoeie). Die genetiese faktore wat dit beïnvloed is reproduksie en produksie. Die probleem met hierdie faktore in 'n seleksie-indeks is dat hulle baie laag en medium-laag oorerfbaar is. Maak dit dan sin om vir hulle te selekteer? Omdat die kommersiële boer net per kg betaal word en nie vir die voortreflikheid van sy diere nie, maak dit in werklikheid nie sin om vir iets anders behalwe reproduksie en produksie te selekteer nie. Die ideale kommersiële koei is 'n koei wat elke jaar vroeg kalf en 'n bogemiddelde speenkalf lewer. Dit is al. Dit maak nie saak hoe sy lyk nie, hoe groot haar bek is nie, hoe reguit of krom haar rug is nie, wie haar pa of oupa is nie en of sy iewers bietjie meer wit het as wat sy moet hê nie. Sy moet net jaar na jaar 'n goeie kalf lewer. As daar te veel ander eienskappe, behalwe vir reproduksie en produksie, in die seleksieindeks is, dan is die genetiese vordering vir die twee ekonomies belangrike eienskappe te stadig. 'n Ander probleem ten opsigte van die twee eienskappe is dat hulle negatief met mekaar gekorreleer is d.w.s.met 'n positiewe vordering in een eienskap het dit 'n negatiewe effek op die ander eienskap. Bv. as te veel aandag op speengewigte geplaas word, bestaan die gevaar dat vir te veel melk geselekteer word en dan sukkel die koeie om weer vining herbeset te raak. Dit sien ons by melkbeeste. Die wagwoord is balans. Soos vroeër al gesê is die perfekte koei die koei wat elke jaar vroeg kalf en 'n bogemiddelde speenkalf lewer. Wat ons as kommersiële boere vereis is dat alle stoetkoeie elke jaar 'n goeie speenkalf produseer. Die bulle wat die kommersiële boer by die stoetboer koop moet uit hierdie tipe koeie kom en nie uit stoetkoeie, wat gekeur is omdat hulle voortreflik is en die regte bouvorm het nie,d.w.s. dat 'n koei net 'n stoetkoei kan wees as sy elke jaar 'n goeie kalf speen. Die teelbeleid van stoetboere moet draai om kg vleis per ha geproduseer. Daar moet druk op die individuele koei asook die kudde geplaas word om meer effektief te produseer (ons moet koeie teel wat vir ons bulle teel en nie andersom nie). By 'n moederlike ras soos die Drakensberger speel die koei en haar prestasie in die kudde 'n baie groot rol en moet sy die fokuspunt wees eerder as die bul. Streng seleksiedruk moet dus altyd op die koeikudde geplaas word en dan sal die res vanself gebeur. 10

Teel gebalanseerde koeie d.w.s. (en ek herhaal weer) koeie wat elke jaar kalf en 'n goeie speenkalf lewer. 5.3 Die bemarking van bulle in die Suid-Afrikaanse veebedryf As 'n reël word die meeste bulle op 'n ouderdom van 3 jaar verkoop as hulle veiling-gereed is. Veiling-gereed beteken gewoonlik goed gevoer. Hierdie stelsel maak glad nie sin nie omdat dit veroorsaak dat die bulle te duur word. Bulle kan al op tweejarige ouderdom werk en is dit dus sinneloos om hulle eers op driejarige ouderdom te bemark. Die enigste rede om bulle eers op 3 jaar te bemark is as die stoetboer hulle eers self wil gebruik. As die stoetteler die bulle nie self gebruik nie verloor hy of die kommersiële teler dus een produksiejaar van die bul. Daar is ook baie nadele van 'n ekstra bultrop op die plaas. Dit verg ekstra bestuur, ekstra voeding en hulle vat plek waar koeie kan loop. Al hierdie faktore lei tot 'n verhoging in die prys wat vir 'n bul betaal moet word. Ouer bulle is ook meer vatbaar vir geslagsiektes, veral trigomoniase, en moet daar dus probeer word om eerder jonger bulle te verkoop. Die voer van bulle vir veilings word oordoen en is in my opinie nie eties nie. Die enigste rol wat die voer speel is om die bul duurder te maak omdat hy beter lyk. Dit maak hom nie geneties beter nie, dit gee hom nie meer breedte of bespiering nie (alhoewel dit so lyk), in teendeel maak dit hom lui en onfiks. Die fout hier lê ongelukkig eerder by die koper van die bul as by die verkoper omdat die koper bereid is om meer te betaal vir die vetste bul. Hier is ek self ook skuldig. Kondisie van die veld is van die belangrikste eienskappe waarvoor ons moet selekteer omdat dit 'n groot rol by reproduksie en produksie speel. As die bulle nou almal ewe vet gevoer is, hoe kan mens dan op 'n veiling vir veldkondisie selekteer? 5.4 'n Voorbeeld van 'n alternatiewe stelsel Maak die veldbultoets van VBRSA verpligtend vir alle stoetboere en vir beide die bulle en die verse. Dit sal daartoe lei dat alle Dakensbergerbulle veldbulle is en dat hulle nageslag op die veld sal aanpas en produseer. Dit behoort ook te help met die voorkoming van oorvoerde bulle. Die veldbultoets moet die ou Fase C en D toetse vervang. Die toets geskied tussen die ouderdom van 12-18 maande. Aan die einde van die toets wat saamval met die einde van die somer (April en Mei) word die bulle dan te koop aangebied sonder om gevoer te word. Jong diere wat in die tyd van die jaar nie in goeie kondisie is nie moet uitgeskot word omdat hulle nie veldkondisie kan handhaaf nie. So kan die koper ook baie effektief vir kondisie selekteer. As die bulle op 18 maande verkoop word teen 'n gemiddelde prys van R15 000 (die helfte van die huidige gemiddelde veilingspryse van ongeveer R30 000) behoort die stoetboer nog steeds goeie geld te maak (in 'n kommersiële agtergrondstelsel is die waarde van 'n 18 maande oue dier wat 325 kg weeg teen R17/kg ongeveer R5 500). Voordele vir die stoetboer sluit in besparing op voer en bestuurskostes, 'n vinniger opbrengs op sy belegging, meer plek om nog koeie aan te hou en een bultrop minder op die plaas wat stresvlakke en draadkostes sal verminder. Daar is baie voordele vir die kommersiële boer o.a. die laer trich. risiko. As een van die bulle trich. optel of vir een of ander rede uitgeskot moet word dan is die verlies nie so groot nie omdat die bul se slagwaarde nie veel laer is as sy aankoopprys nie. By ouer (duurder) bulle is die teendeel waar en as so 'n bul uitgeskot moet word is dit 'n groot verlies. Daarom is kommersiële boere baie huiwerig om hulle bulle voor 5 jaar uit te skot wat die trich. risiko 11

verhoog en kan lei tot ernstige inteling in 'n kudde. Hier kan die stoetbedryf 'n groot positiewe impak op die kommersiële bedryf se kontantvloei hê. Teen die gemiddelde veilingspryse vir bulle vandag van ongeveer R30 000 kan die kommersiële boer 2 jong bulle vir die prys van een ouer bul koop. Hierdie is 'n groot voordeel vir die kommersiële boer want 6 bulle sal 'n koeitrop van 100 koeie baie effektiewer dek en in die eerste hittesiklus dragtig kry wat verbeterende herbesetting en swaarder speenkalwers in die volgende seisoen waarborg. Hierdie stelsel sal seker nie die Drakensberger op die voorblaaie van tydskrifte plaas nie en ons bulle gaan ook nie rekords breek nie maar dit sal sorg dat ons die WINSBEES (THE PROFIT BREED) bly. As ons dit kan regkry dat Drakensbergerboere steeds 'n stewige wins maak al is die vleispryse ook hoe sleg, sal ons die 'Ras van die toekoms' word. Baie dankie Eckart Beneke (083 395 8446; eckartbeneke@gmail.com) 12

6 Voldoen die kwaliteit van Drakensberger vleis aan die vereistes? Gaan die vereistes verander in die toekoms? (H.Delport, Stoetteler, Ficksburg) 6.1 Inleiding Elke dier wat geslag word, eindig op een of ander manier by 'n verbruiker. Die prosesse wat die vleis ondergaan is uiteenlopend. Die verbruiker het geen idee wat die vleis se oorsprong is nie. Allermins die ras. Slegs die Angus Beef program koppel gehalte produk aan hul ras. Net die beste snitte met goeie marmering word verpak om die hele ras se vleisgehalte te verteenwoordig. Die enigste gehalte eienskap wat die verbruiker maklik kan waarneem is marmering, dit is 'n maklike identifikasie van 'n snit wat sappig en geurig sal gaarmaak. Die verbruiker kan natuurlik ook bewus gemaak word van marmering (Willie en Jean doen op kleiner skaal 'n Drakensberger "branding" met hul "grass-fed" Drakensberger produk). Ons as Drakensberger telers steun tans op die genetiese vermoë van ons ras vir vleisgehalte, soos getoets jare gelede op 'n paar bulle. Genetika het maar 'n 15% invloed op die finale uitkoms van vleisgehalte. Hierdie kenmerk is buitendien teenwoordig by alle inheemse vleisbeesrasse (die Australiese sentrum vir internasionale landbounavorsing en die Landbounavorsingsraad het bevind dat die marmering en vleissagtheidsgene by 97,2% van Afrikanerbulle, 94,3% van Bonsmarabulle, net 82,1% van Drakensbergerbulle, 80,9% van Nguni-bulle en 60,7% van Tuli-bulle voorkom). Dus is dit nie 'n unieke eienskap by Drakensbergers nie. Die hanteringsprosesse het egter 'n 85% invloed op die finale produk en daaroor het die produsent maar min beheer. Die gehalte van ons vleis wat die verbruiker bereik is dus in die hande van ander onafhanklike rolspelers. Ons kry nooit terugvoering van ons diere se groei of uitslagpersentasies van speenkalwers wat verkoop is nie. Die data is van groot belang vir die teler om beter te kan selekteer. Ons ondervinding is dat baie voerkrale nie deeglike rekordhouding doen nie, of nie terugvoering wil gee nie. 6.2 Faktore wat marmering beïnvloed Speenouderdom: Speen kalwers vroeg teen 142 dae en handhaaf 'n hoë proteïen dieet om die potensiaal vir marmering later te vestig. Vroeg ryp: Marmering word hoofsaaklik na puberteit neergelê. Hoe vroeër 'n dier puberteit bereik hoe meer marmeringstyd het hy in die voerkraal voor slagting. Temperament: Vleis sagtheid korreleer 68% met mak temperament. Hantering: Lae streshantering vanaf speen tot met slagting is van kardinale belang. Dieet: Energie positiewe dieet moet deurgaans gehandhaaf word. Kontinuïteit van groei: Speenkalwers moet deurlopend groei na speen vir beter marmering. Indien 'n kalf geen groei het vir 'n tydperk van meer as 60 dae nie word marmering baie benadeel. Groeibevorderaars: Kan baie nadelig wees indien verkeerd aangewend word. Seisoen: Groen gras, hoog in Vit A is nadelig vir marmering ontwikkeling, speen dus vanaf droë veld, na winter. 13

6.3 Die produsent kan selekteer vir die volgende eienskappe om 'n gesogte dier vir die voerkraal en verbruiker te teel 1. Marmering is medium tot hoog oorerflik (0.4) en kan maklik gemeet word. 2. Sagtheid (snybaarheid) is laag oorerflik, duur en moeilik om te meet. Dalk met genomika in die toekoms? 3. Selekteer vir goeie VOV. Die dier handhaaf ook makliker 'n positiewe energie opname vir goeie marmering en baie belangrik is laer voerkostes. VOV word ook gesien as 'n "groen" eienskap. 4. Selekteer vir groot oogspier-area, die duur snitte waar marmering ook sigbaar is. 5. Uitslagpersentasie, veral van duur snitte. 6. Selekteer vir goeie temperament. Daar is 'n 68% korrelasie met vleissagtheid. 7. Produseer diere wat die voerkraal ekonomies kan voer (VOV, vroegryp, groei en uitslag). 8. Speen prosedures, onthoring, droog speen, inentings, kripvoer. 6.4 Opsomming Om enigsins produkte van gehalte te kan lewer vir die verbruiker wat gekoppel word aan ons ras, moet ons in samewerking met voerkrale en slagpale ons beste snitte "brand". Ons is reeds in samesprekings in die verband wat alle partye sal kan bevoordeel. Daar sal egter duidelike riglyne en doelwitte bepaal moet word vir alle deelnemers om die stelsel volhoubaar te kan maak. 14

7 Vroegparing van verse (J. Mouton, Molatek) 7.1 Inleiding Motiverings vir toepassing van die praktyk van vroegparing verskil, maar fundamenteel moet dit die winsgewendheid van die boerdery verhoog. Die sukses van die praktyk word gedryf deur 'n verskeidenheid van faktore nl.: Seleksie. Veldbestuur. Voedingsbestuur. Rekordhouding. Vrugbaarheid. Kuddegesondheid. Kuddebestuur. Passie. Indien vroeg gedek kan die vers potensieël 150 kg addisionele vleis oor haar produktiewe lewe produseer indien sy nooit oorslaan nie. Daar is 'n interaksie tussen ras, gewig en kondisie en die faktore moet as 'n geheel bestuur word om by 'n sinvolle antwoord uit te kom. Tabel 1: Persentasie eerste bronstigheid by verskillende rasse teen verskillende voedingspeile. Maande ouderdom 12 13 14 15 360 g/dag Angus 0 0 33 82 Hereford 11 22 33 38 Kruisras 0 12 68 85 730 g/day Angus 30 58 100 100 Hereford 12 50 100 100 Kruisras 18 76 94 94 % eerste Bronstigheid Die belangrikste faktor wat sukses bepaal is gewig van diere tydens dekking. Fisiologiese volwassenheid moet nie uit die oog gelaat word nie. Die implikasie van die norme om 'n vers vroeg te paar is: 500 800 gram groei/dag vanaf speen tot eerste dekking. Massatoename van 115 160 kg gedurende die winter. Teikenmassa van 320 390 kg. Verse moet voldoende uitgegroei word maar nie oorvet wees nie. 7.2 Voervloei Onder normale veldtoestande is die tekort aan proteïen gedurende die winter 250 300 gram / dag / vers met energie wat 'n tekort van tot 1.5 kg totale verteerbare voedingstowwe (TVV) per dag het. Die klem lê op voorsiening van goeie kwaliteit ruvoer wat aangevul eerstens met 'n proteïensupplement en tweedens met energie. 15

Produksielek op "sagte" winterveld bv. herfsbrand ens. Aanwending van kuilvoer voersorghums as staande hooi gedurende die winter. Aanplantings word so laat moontlik gedoen om ruvoerkwaliteit te verseker. Aanwending van goeie kwaliteit hooi dwarsdeur die winter. Gebruikmaak van besproeiing vir bv. raaigras/swenkgras. Maksimum uitgroei van diere op somerveld met produksielek en meer konserwatiewe benadering gedurende die winter. Waak teen die "koop" van produksie. Vir die stoeteler is hier waarskynlik 'n verskuilde inkomste te bereken deur goeie TKP syfers vir die katalogus. 7.3 Opsommend Die besluit of vroegparing suksesvol toegepas kan word, moet begin by die hulpbronsamestelling. Indien goeie kwaliteit ruvoer ekonomies voorsien kan word is die eerste hekkie oorkom. Kyk voorts of die regte genetika beskikbaar is en of die ekonomie in die onderneming die verskalf betekenisvol kan laat groei vanaf geboorte tot en met dragtig-sertifisering vir die tweede keer. Hou laastens ingedagte dat maksimum produksie nie maksimum ekonomie is nie en dat produksie nie "gekoop" moet word ter wille van die sigwaarde daarvan nie dit is 'n duur artikel... Moet dit prioriteit by die Drakensberger wees? Nee: Verhoog nie werklik die kudde se effektiwiteit nie. Drakensberger is genetika vir ekstensiewe moeilike hulpbronne. Kan gehardheid prysgee. Langslewendheid in kudde groot probleem in melkbedryf. Voorstel: Oorpaar & verkort verse se huidige dekseisoen en hou net diere in eerste siklus terug. 16

8 Gaan Stamboek in die toekoms kan voldoen aan alle vereistes of moet die Genootskap ook na ander registrerende owerhede kyk? Hoe diep lê Stamboek se verbintenis jeens hulle kliënte? (Carel Nel, Brandfort) SA Stamboek behoort aan die stoettelers van Suid Afrika. In 'n kort periode van drie jaar het Stamboek van net 'n registrerende owerheid gegroei tot 'n eenstop-diens sonder weerga moontlik in die wêreld. Die oorgang tot hierdie diens was so glad dat meeste telers byna nie eers daarvan bewus was nie. Ons moet nooit vergeet dat Stamboek nie net op bees- en skaap konsentreer nie, Stamboek bedien alle ander spesies wat diere-aantekening doen of wil doen. Op elke vlak verdien Stamboek internasionale erkenning met ICAR akkreditasie: vleisbees, melk, skape, bokke, perde, varke, honde, alpakkas, wild en ander. Dit is belangrik om te weet dat Stamboek se Raad op 'n AJV verkies word uit die afgevaardigdes van ALLE rasse en spesies. Tans op die Raad is daar 'n vleisbees-, melkbees-, perde- en skaapteler en 'n varkteler was al die President van Stamboek. Stamboek se bestuurspan is 'n hoogs gekwalifiseerde groep wat ook as voorsitters van verskillende komitees van ICAR dien en leiding gee in die nuutste wetenskaplike omgewing van diereteelt. Genomika is 'n gegewevir die toekoms en Stamboek is reeds op die voorpunt in hierdie veld in Suid Afrika. Oor die lojaliteit en integriteit van Stamboek se personeel teenoor die bedryf kan ek persoonlik getuig. Stamboek verskaf ook 'n wonderlike diens deur verskeie Genootskappe binne die Sekretariaat te huisves waar ons Genootskap self nou 'n tuiste gevind het. Stamboek bedien 64 Genootskappe met ongeveer 600 000 diere en 5 000 telers met vyf belangrike kernwaardes nl.: 1. Integriteit. 2. Volhoubaarheid/kontinuïteit. 3. Kliëntgedrewe. 4. Koste-effektief. 5. Wetenskaplik gefundeerde benadering. Daar is nie 'n alternatief vir SA Stamboek nie. Vir 109 jaar dien hy die bedryf en solank daar diere-aantekening in hierdie land gedoen sal word, sal SA Stamboek vir sy eienaars/kliënte daar wees. 17

9 Hoe belangrik gaan Fase C toetse word vir die Ras? Hoe belangrik is dit regtig as almal dit nie doen nie? As stoet teling aan die afneem is, waarom is dit nog nodig? Is dit jou eie keuse? (G. Roux, Rouvus Stoet) Landbou het die laaste jare dramaties verander. Presisieboerdery is aan die orde van die dag. Ons beleef ongekende opbrengste en veranderings. Tradisionele boerderystelsels hou net nie meer tred met 2014 se landbou uitdagings nie. Aardverwarming is 'n feit. Dit bied al hoe meer uitdagings aan landbou en veral beesboerdery. Wat is aanvaarbaar en wat nie? Is speenkalfproduksie winsgewend? Wat kos 'n speenkalf jou - rente op die grond? Koei? Direkte koste, entings, lek, arbeid en ondernemingsloon? Stoetteling het nog ekstra kostes - sekere kostes kan nie verander nie. Ons is aan die mark uitgelewer. Wat wel dramaties kan verander is VOV. Verbetering van VOV van 9 op 1 na 7 op 1 is 'n verbetering van 22% en na 6 op 1 verbeter met 33%. Dus, voer- of weidingbesparing van 'n derde. Voeromset maak 'n dier winsgewend teenoor 'n verlies van sy maat. Vir die voerkraal beteken dit verseker oorlewing met 'n duur mielieprys. Koste-aspek Bulkalf van speen tot 2 jaar is 18 maande onderhoud. Werklike koste @ R3 per dag is R1,620 - vir 50 bulle dus R81,000. 50% word gekeur. Dus kos 'n bul R3,240 veranderlike koste bv. beter weiding en lek maak op die ou end 'n klein verskil tussen 'n intensiewe toets of veldtoets. Na fase C toets met 4 tot 6 weke kragvoer kan afgekeurde bulle geslag word. Na fase C is die bulletjies gereed vir paring met 12 tot 15 verse. Dus gee die kalf reeds waarde terug in die kudde. Nageslag kan gouer geëvalueer word, en nageslag se voerbesparing is ekonomies die moeite werd. Voordele van fase C is vir die toekomstige veeboer onontbeerlik. Selfs met genomika moet die praktiese toetse nog steeds plaasvind. Sernick se wins voorsprong per speenkalf is R985 met hul verbetering van fase C (lees Veeplaas Julie 2014). 18

10 Watter rol kan veeartse speel in die bevordering van die ras en hoe kan dit optimaal benut word? (Dr. Faffa Malan) Die Drakensbergerras kan alleen bevorder word as almal wat die ras op hulle harte dra dieregesondheid najaag en sorg dat biosekuriteit n prioriteit op elke plaas is. Die veearts is opgelei om die Drakensbergerboer te help om hierdie doel te bereik. n Kode van beste Praktyk is met behulp van kundiges deur die RPO opgestel om boere te help om sekere mylpale te behaal (www.rpo.co.za). n Kontrolelys is opgestel wat boere in staat kan stel om saam met hulle veeartse ideale toestande vir dieregesondheid te skep. Sterklas Diereïdentifikasie 1 2 3 Alle diere op die plaas is geregistreer deur 'n geregistreerde brandmerk of tattoeërmerk Alle diere is individueel geïdentifiseer Databasis van alle diere en inividuele rekords is beskikbaar Biosekuriteit 1 2 3 Bewegingsbeheer is in plek Drade en hekke is in goeie toestand Toegangsbeheer is in plek Kwarantynnaatreëls en protokol van diere wat ingebring word, is in plek 19

Sterklas Dierehantering 1 2 3 Goed gestruktureerde krale en drukgang(e) vir effektiewe en veilige hantering van diere is in plek Siektevoorkoming en behandeling 1 2 3 Bees brusellose status Tuberkulose status Trigomonose status Vibriose status Johnes status Bestuurs-, parasiet- en siektebeheerprogram in samewerking met die veearts opgestel, in plek Bewys van implementering van bogenoemde Individuele rekords van immuniserings en behandelings Ten minste een besoek per jaar van die veearts om die dieregesondheidstatus vas te stel, die program aan te pas en die plaas volgens die kontrolelys te evalueer Rapportering van staatsbeheerde en aangeebare siektes en behandeling van diere volgens wetgewing indien nodig Verwydering en vernietiging van diere wat gevrek het Korekte gebruik en stoor van geregistreerde middels en instrumente Rekordhouding van alle geregistreerde middelgebruik Kontrole deur veearts en aftekening van die rekord van middelgebruik ten minste een keer per jaar Vernietiging van vervalde middels, houers en materiale Werkeropleiding en werksomstandighede 1 2 3 Opleiding van personeel in dieregesondheid en prosedures bewys moet gelewer word Beskermende klere benodig vir sekere take soos benodig Bewus wees van en voldoen aan vereistes van verskillende wetgewing - Die Dieresiektes Wet, 1984 (Wet no. 35 van 1984) - Die Diere-identifikasiewet, 2002 (Wet no. 6 van 2002) - Die Diereverbeteringswet, 1998 (Wet no. 62 van 1998) - Die Dierebeskermingswet, 1962 (Wet no. 71 van 1962) - Wet op Kunsmis, Veevoer, Landboumiddels en Vee- geneesmiddels, 1947 (Wet no. 36 van 1947) - Veterinêre en Para-Vererinêre Professie Wet, 1982 (Wet no 19 van 1982) Bykomend is Kodes van Beste Praktyk van belang vir RPO en Nerpo lede ontwikkel deur die Lewendehawe Welsyn Koördinering Komitee (aangestel deur DAFF): - Die hantering en vervoer van diere - Voerkrale - Hantering van Lewende hawe by Vendusiekrale en Verkoopspunte 20

11 Hoe kan ons teelwaardes en fisiese voorkoms bymekaar bring? Teelwaarde-doelwitte vir die Ras van die toekoms: Waar is ons en waarna moet ons streef? (W Landman) Met behulp van oom Danie Bosman se insette is die volgende teelwaardes as belangrik geïdentifiseer. 1. Geboorte direk : Beperk kalfprobleme en herkonsepsie. 2. Speen direk : Groei tot speen belangrik. 3. Speen maternaal : Melk vir groei vir sinvolle speengewig. 4. GDT : Groei na speen voerkraal vra daarvoor. 5. VOV : Ekonomiese belangrike eienskap. 6. Skouerhoogte : Nie te groot of te klein nie. Omgewing vereis dit. 7. Liggaamslengte : Meer gewig indien die dier langer is. 8. Skrotum omtrek : Reproduksie uiters belangrik. Waar staan die ras huidiglik tov van die bogenoemde teelwaardes? 1. Geboortegewig direk : 0.01 kg 2. Speengewig direk : 6.2 kg 3. Speen maternaal : 0.4 kg 4. GDT : 24 g 5. VOV : -24 6. Skouerhoogte : -2 mm 7. Liggaamslengte : 1 mm 8. Skrotum omtrek : 5 mm Die vraag is n mondvol. Teelwaardes en dit wat jy kan sien komplementeer mekaar. n Dier met goeie bespiering en goeie teelwaardes is sigbaar. n Groter skrotum en n goeie teelwaarde komplementeer mekaar tensy data foutief gegee is. Die akkuraatheid van data indiening: dit moet korrek gedoen word anders sal die teelwaardes foutief wees. Myns insiens gebruik Drakensbergertelers nie teelwaardes tot hulle voordeel nie en fokus hoofsaaklik op voorkoms. Die eerste teeldoelwit is om dit te verander. Dan sal jou teelwaarde doelwitte in plek kom. Alle telers behoort 'n fase C of D toe te pas en sover moontlik bespiering (ultrasoniese mates) bybring waar moontlik. Die Drakensberger het nie die groeikrag wat die bedryf soek nie. n Verhoogte doelwit vir GDT is dus nodig. Die vroeë Drakensbergers het meer melk gehad as vandag. Daar is dus 'n verhoogde doelwit daarvoor nodig. Die speenkalfprodusent wil melk hê vir goeie speengewigte. 21

Die Drakensbergertelers moet leer die beste kombinasie is sinvolle teelwaardes en voorkoms. Dit kan gekombineer word. Die hoogste teelwaardes vir n eienskap is nie noodwendig die beste nie. Te groot skrotum teelwaarde of te groot hoogte syfer is uit. Dieselfde geld vir te klein. Groot klem moet altyd op reproduksie geplaas word. Eerste kalf voor 39 maande is een en TKP s bo 450 dae of 475 dae of waar ook al die grens wil stel is ook uit. Teelwaarde doelwitte 1. Geboortegewig direk : < 1.0 kg 2. Speengewig direk : > 8.0 kg 3. Speen maternaal : > 1.0 kg 4. GDT : > 50 g 5. VOV : < -50 6. Skouerhoogte : -10mm > < 10mm 7. Liggaamslengte : > 5 mm 8. Skrotum omtrek : > 5 mm Akkuraatheid Moenie te veel klem lê op akkuraatheid as sulks nie. 'n Akkuraatheid van 30% is nie ideaal nie, maar is al 30% daar en is beter as niks. Dit bly 'n hulpmiddel wat by sekere eienskappe met die oog aangevul kan word. As die dier 'n eie meting vir 'n eienskap het, behoort die akkuraatheid reeds 50% te haal. Afgelei van ander eienskappe of vanaf ouers alleen : akk < 30% Bogenoemde plus eie meting alleen : 30% > akk < 50% 250 en meer van nageslag gemeet vir eienskap : akk > 95% 22

12 Rapportering van data van bul-teelgeskiktheidsondersoeke deur veeartse aan SA Stamboek: 'n nuwe projek (Dr. Dietmar Holm (RuVASA) en Dr. Bobbie van der Westhuizen (SA Stamboek)) 23

2014/09/25 Data reporting of veterinary bull Breeding Soundness Evaluations: Integration between VetCert & LOGIX Dr Dietmar Holm: Chairman RuVASA Dr Bobbie van der Westhuizen: SA Studbook Farm/Breeder Request Test via LOGIX Indirect via (on-farm software) LOGIX Drop down list of Regst. vets Breeder to send add request 24 1

2014/09/25 25 2

2014/09/25 Farm/Breeder Request Test via LOGIX Indirect via (on-farm software) LOGIX Drop down list of Regst. vets Breeder to send add request IDs, Registration and other relevant data required by the Vet for nominated Bulls Request sent by LOGIX to VetCert (Email) VetCert Request directly in Vet's FOLDER Farm/Breeder Request Test via LOGIX Indirect via (on-farm software) LOGIX IDs, Registration and other relevant data required by the Vet for nominated Bulls Drop down list of Regst. vets Breeder to send add request Request sent by LOGIX to VetCert (Email) Veterinarian Vet access his VetCert Folder SMS to alert Vet VetCert Request directly in Vet's FOLDER 26 3

2014/09/25 Farm/Breeder Request Test via LOGIX Indirect via (on-farm software) LOGIX Drop down list of Regst. vets Breeder to send add request Vet Conduct Test IDs, Registration and other relevant data required by the Vet for nominated Bulls Request sent by LOGIX to VetCert (Email) Veterinarian Vet access his VetCert Folder SMS to alert Vet VetCert Request directly in Vet's FOLDER Farm/Breeder Completion of Test LOGIX Vet Finalized Test VetCert Veterinarian 27 4

2014/09/25 Farm/Breeder Completion of Test LOGIX Vet Finalized Test Vet captures data on his VetCert Folder VetCert Veterinarian Verified DATA by Registered Vet Farm/Breeder Completion of Test Vet Finalized Test NB! Vet must indicate whether data on Category B, C and D Bulls are publishable LOGIX VetCert Veterinarian Verified DATA by Registered Vet 28 5

2014/09/25 Farm/Breeder Completion of Test Vet Finalized Test LOGIX Data sent by VetCert to LOGIX Vet captures data on his VetCert Folder VetCert Veterinarian Verified DATA by Registered Vet Farm/Breeder Completion of Test Data and Info available on LOGIX Sync to on-farm software Info added to agreed reports to industry LOGIX Vet Finalized Test Data sent by VetCert to LOGIX Vet captures data on his VetCert Folder VetCert Veterinarian Verified DATA by Registered Vet 29 6

2014/09/25 Farm/Breeder Completion of Test Data and Info available on LOGIX Sync to on-farm software Info added to agreed reports to industry LOGIX Pre Auction Screening (Breed Inspectors) Vet Finalized Test Data sent by VetCert to LOGIX Vet captures data on his VetCert Folder VetCert Veterinarian Verified DATA by Registered Vet Advantages: Breeders Empowering the buyer Knowing the risk (especially on Category B Bulls) increasing buyer confidence. This project will limit unethical behaviour by limiting the selling of bulls that are not Breeding Sound. Bull's Breeding Soundness information is now officially endorsed by the Breeder Society on the day of the auction. The seller is also covered in the public domain. If there is a dispute: Information on the official tests are immediately available to the Breeders Society on LOGIX. Creates an awareness of the importance of Breeding Soundness Evaluations among stud and commercial breeders. 30 7

2014/09/25 Advantages: Industry Trends on Breeding Soundness Evaluation data and sperm morphology can been investigated. (Is there e.g. differences between different environments). Genetic lines can be identified. Useful statistics can be generated from this project to be reported by the red meat industry to their members emphasizing the importance and relevance of Breeding Soundness Evaluations. Will Improve the quality of Bulls in the total industry, creating a more efficient, economical viable industry. Ensure higher pregnancy rate More Red Meat Food Security. SA can breed top genetics but if the Bull can not perform, good genetics will die! Advantages: Research and Development This project will pave the way for the long needed recording of phenotypic health data. SA Breeding Industry focused on only production and reproduction data recorded by farmers and performance schemes. Recoding of Health data (e.g. Breeding Soundness Evaluation data) by Veterinarians are long overdue and will benefit the SA Beef industry tremendously. The availability of Phenotypic Impregnation data makes genetic evaluations (BLUP) a possibility to breed genetically better more efficient bulls. It will reveal the relevance of genetics (heritability) of the impregnation ability of bulls. GENOMICS: SNP technology together with phenotypic data collected via this project will open a new exiting field in identifying (un)-desirable loci or genes influencing the breeding potential of bulls. 31 8

2014/09/25 With the recording, capturing and integration of heath data of this kind, not available in SA at this moment: Research opportunities are endless Conclusion This project is a breakthrough in animal recording in SA. This will capture and integrate critical data regarding a bull s ability to breed: This information is missing at the moment. This will not only empower the buyer or seller BUT will make genetic selection for Breeding Soundness of bulls a reality for the SA Stud Breeder. This project will also put an accreditation stamp on the accuracy and usefulness of the data captured (Signed-off by a Registered Veterinarian). This project will benefit all role players in this project BUT also in the industry as a whole. 32 9

13 Vordering met teling van inheemse rasse. Hoe bewerkstellig die Genootskap 'n kruisteelprogram met Drakensberger bulle? (F. Neser) 33

2014/09/25 Genetic change in indigenous breeds F.W.C. Neser Afrikaner 12.0 205 10.0 8.0 200 6.0 195 4.0 2.0 0.0-2.0 190 185 Genotype Environment Phenotype -4.0-6.0 180-8.0 1985 1988 1991 1994 1997 2000 2003 2006 2009 175 34 1

2014/09/25 Bonsmara 14.0 228 12.0 226 10.0 8.0 6.0 224 222 4.0 2.0 220 218 Genotype Environment Phenotype 0.0-2.0-4.0-6.0 216 214 212-8.0 1985 1988 1991 1994 1997 2000 2003 2006 2009 210 Nguni 30.0 176 25.0 174 172 20.0 170 15.0 10.0 168 166 164 Genotype Environment Phenotype 5.0 162 0.0 160 158-5.0 1985 1988 1991 1994 1997 2000 2003 2006 2009 156 35 2

2014/09/25 Drakensberger 2.0 220 1.8 1.6 215 1.4 1.2 210 1.0 Genotype Phenotype 0.8 205 0.6 0.4 200 0.2 0.0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 195 Summary of the genetic and phenotypic trends of all four breeds over the 25 year period Breed Genetic trends (kg) Phenotypic trends (kg) % Change in KgC/LSU Weaning weight Mature cow weight 205-day weaning weight Cow weight at weaning of calf Afrikaner +6.9 0 +21 0 +12.0% Bonsmara +11.7 +15 +13 +17 +2.2% Drakensberger +1.7 0 0 0 - Nguni 0 0-14 -22-7.3% 36 3

2014/09/25 Verwantskap tussen rasse 37 4

2014/09/25 More temperate areas Sanga Derived Bonsmara or Afrisim x Zebu Derived Beefmaster or Brangus F1 x European or British medium to large frame bull Sell all progeny 38 5

2014/09/25 Crossing two synthetic breeds is similar to a four breed cross Maximize heterosis. Remain within a certain type. Management is relative easy. Harsh areas Sanga Drakensberger, Afrikaner or Nguni x F1 x Zebu Brahman or Boran European or British medium to large frame bull Sell all progeny 39 6

2014/09/25 Extremely well adapted small medium frame maternal line. Maximize productivity. High levels of heterosis. Ideal for niche markets. F1 cow x European or British no discrimination. Crossbreeding Better define maternal lines. Sire lines with calving ease EBV s. Contract matings. 40 7

2014/09/25 Crossbreeding the Forgotten Tool Crossbreeding can potentially result in a 25% advantage in lifetime productivity yet many producers have opted to move closer to pure breeding to simplify breeding programs, try produce more uniformity and consistency,» Jim Gosey University of Nebraska Grading system should change to accommodate small frame breeds. Low carcass weights with good quality meat. Age is not the only indicator of tenderness. Animals with the genetics for tenderness can be slaughtered at an older age. 41 8

14 Watter rol gaan voerkrale in die toekoms speel en hoe pas die Drakensberger in? (Dr. Eben du Preez) 42

2014/09/25 TOEKOMS VAN VOERKRAALBEDRYF & HOE PAS DIE DRAKENSBERGER IN DIE BEDRYF? 17 JULIE 2014 DR E DU PREEZ Dr E du Preez TOEKOMS VAN VOERKRAALBEDRYF: SUID AFRIKA Voerkraal Industrie tans baie positief Beesvleis is n kommoditeit Suid Afrika netto invoerder van rooivleis en dus positiewe geleentheid vir die bedryf 43 1

2014/09/25 WORD BEïNVLOED DEUR VERSKEIE FAKTORE Produksiekoste Mielieprys Seisoene Bemarking Voerkraal spasie & ligging Beesgetalle Wildbedryf brei uit minder beeste Gebruik van groei-bevorderaar-tegnologie (korrekte gebruik hiervan) Siekte uitdagings Faktore Middelklas het verdubbel in 10 jaar. Hoender kompetisie teling het voeromset verbeter. Varke ook beter voeromset deur teling. Politiek BRICS lande goedkoper vleis. Rusland beespopulsie brei uit. Brazil vinnige vordering. China se middelklas groei baie vinnig. Sal meer vleis met minder beeste beeste moet produseer voerkrale steeds beste opsie. 44 2

2014/09/25 HOE PAS DIE DRAKENSBERGER IN DIE BEDRYF? Gesondheid & Groei geld vir alle rasse Veldbees naief, immuunstelsel onvolwasse by speen Hoe kan gesondheid verbeter? Voorbereiding: speenproses, entingsprogramme (kudde & speen kalwers), Preconditioning en Backgrounding A recent analysis of Superior Livestock Auction data says that reducing calf health risk for buyers offers the most opportunity to add value Drakensbergers Bemarking van ras. Sagtheid van vleis bemarkingsgeleentheid. Verseker kwaliteit van kalwers aan voerkraalbedryf gelewer. Branding. Dierevet vir biodiesel. 45 3

2014/09/25 Genetika Anti everything people - saai twyfel. Transgenetiese Salmon groei 2x vinniger. Weerstand teen siektes en parasiete. Hartwater weerstand. Hoogte bo seespieël lugbesoedeling. Moraxella ooginfeksie. Tb weerstandige diere. Genetics alone is not the solution to improved animal health but should be seen as an integral part of an overall programme for improved animal health at farm and national level A recent analysis of Superior Livestock Auction data says that reducing calf health risk for buyers offers the most opportunity to add value Superior Livestock Auction data 682,000 beeste A recent analysis of Superior Livestock Auction data says that reducing calf health risk for buyers offers the most opportunity to add value (Michael King KSU vanaf 1995) Precondition kalwers $4.78/cwt meer werd as nat kalwers Vac 45 kalwers $6.00/cwt meer werd as nat kalwers (speen ent en herhaal ent na 2 weke, verkoop 45 dae) Speen en ent 1x word reeds die standaard Vac 45 (1995) 3.2% - (2013)28.5% Vac 34 (1995) 12.7% - (2013)37.3% Geen program (1995) 44.7% - (2013)0.5% Kopers bereid om meer te betaal vir kalwers wat precondition en gespeen is. 46 4

2014/09/25 DANKIE vir die geleentheid DR EBEN DU PREEZ 082 561 8689 47 5

15 Hoe kan die Ras nuwe teellyne skep? (P. Milton) 48

2014/09/25 Hoe kan die Ras nuwe teellyne skep? P Milton Beef Cattle Recipe SA Stud Date Days Weight ADG MILDEX No. Team Midweight PMC - Courses 1 Training 15-Nov -45 Select and Screen bulls 2 Breed Society Breeding values 3 Stud Book 21-Nov -39 Bull Purchase 4 Auctioneer Cow Calf Heat Observe AI Preg. Background 28-Nov -32 Begin with Flush feeding 5 Feed Company Bull - Breeding soundness 18-Dec -12 Female synchronise 28-Dec -2 Withdraw hormone 6 Vet 7 Mechanization Cow Semen 30-Dec 0 Ovum 37 8 Semen Sales 550 Breeds 03-Jan 4 Embryo 0 9 Embryo Flush 69 0,143 21 14-Oct 288 Calf 7,5% 41 10 Farmer - RPO 79 1,146 144 11 Animal Health 12-Apr 180 Weaner 45,0% 248 10 12 Transport 0,250 259 13 Backgrounder 49 1

2014/09/25 Feedlot 11-Jul 90 Long-weaner 270 39 14 Feedlotter 21 1,494 385 105 Feed Conversion 5,5 28 Total feed 1265 12-Dec 154 Finished Calf 500 R 16,88 R 8 439 Slaughter % 58,0% 15 Abattoir 13-Dec 1 Carcass 290 R 29,10 R 8 439 3,0% 14-Dec 1 Cold Carcass 281 R 30,00 R 8 439 16 Wholesaler 5,0% 24-Dec 10 Mature Carcass 267 R 31,58 R 8 439 17 Butcher Butcher Prime RIB Grade A 2-3 Teeth 0 25-Dec 1 Muscle 66% 176 R 47,85 R 8 439 Bone 16% 20,0% Intra-fat 12% R 57,42 R 10 127 18 House Wife Sub-fat 6% Consumer Tenderness < 95 Tender " Grain Fed Beef " production time Live 14 Months Total time 25 Months Offal 30,0% 150 19 Cheap meat Recycle Hide 8,0% 40 20 Tannery Manure 20,0% 253 21 Crop farmer F-weekly. LWB. Veeplaas. Breed Journals 22 Media Farmers Stud 3 000 Ratio 6 Commercial 18 000 Total 21 000 Cows 3 000 000 Cow per herd 143 Weaners 900 000 Weight 230 Price R 20.00 Turn over R 4 140 000 000 Feedlots 1 AA 300 000 2 BB 100 000 3 CC 90 000 4 DD 80 000 5 EE 70 000 6 FF 70 000 7 GG 70 000 8 HH 50 000 9 II 40 000 10 Boere 30 000 Carcasses 900 000 Weight 250 Kg 225 000 000 Price R 30.00 Turn over R 6 750 000 000 163% Retail ( Big Five ) 1 ZZ 67 500 000 30% 2 YY 56 250 000 25% 3 XX 40 500 000 18% 4 WW 33 750 000 15% 5 VV 27 000 000 12% Kg 225 000 000 100% Price R 40.00 Turn over R 9 000 000 000 133% 4 50 2

2014/09/25 Ground price per Unit Cow Rain Ha / LSU Price / Ha Price / Cow unit 200 20 R 2 500 R 50 000 300 10 10 R 5 000 R 50 000 500 5 5 R 10 000 R 50 000 700 4 4 R 12 500 R 50 000 900 2 2 R 25 000 R 50 000 Line Feedlot construction costs 1 Number of head per week 100 2 Stand time in weeks 22 3 Days in week 7 4 Total stand time days 154 5 Feedlot capacity 2200 6 7 Weeks in a year 52 8 Cattle turn over 5200 9 Carcass weight 250 10 Price per kg R 30.00 11 12 Carcass value R 7 500 13 Year turn over R 39 000 000 14 15 Construction cost % 15% 16 Rand value R 5 850 000 17 18 Cost per unit trough R 2 659 19 20 Feedlot ( Finance in years ) 5 21 Cost per year R 532 22 23 Cycles per year 2.4 24 Cost per cycle R 225 25 Cost per kg R 0.90 26 Contribution to overheads 3% 6 51 3

2014/09/25 Bos-taurus British Continetile 10 Angus B Saliers B 14 Sussex B 18 Charolais B 16 Hereford B 12 Limousin B 26 Shoth Devon D 22 Brauvieh D 28 Shorthorn D 24 Pinzgauer D 31 Red Poll D 30 Gelbvieh D 23 Dexter D 6 Simmentaler D 25 Romanola B 37 Murray Grey 35 Chianna B 1 Bonsmara 3 Brahman 7 Boran 8 Brangus 15 Afrikaner 17 Braford 2 Nguni 4 Simbra 11 Drakensberger 9 Santa Gertrudis 13 Tuli 36 Chabra 5 Beefmaster 29 Africus 27 Afrisim 20 Senepol x Sanganer 32 Waygu 19 Hugenoot 33 Ankonie x Tulim x Droughtmaster 21 Pinzyl x Bovelder 34 Borguni Zebu Sanga Bos-inducus 7 Stud Breeding has nothing to do with Genetics. It is :- The development of an artificial scarcity Stoetteling het niks te doen met Geneetika nie. Dit is :- Die ontwikkeling van 'n kunsmartige skaarsheid. 52 4

2014/09/25 36 Status Draken Ander SP SP 100,0 0 1 50,0 50 2 75,0 25,0 A 3 87,5 12,5 B 4 93,8 6,3 C 5 96,9 3,1 SP 6 98,4 1,6 7 99,2 0,8 8 99,6 0,4 9 99,8 0,2 10 99,9 0,1 11 99,95 0,05 12 99,98 0,02 13 99,99 0,01 Top Dog Day 10 53 5

2014/09/25 Top Dog Day 11 Dankie Peter Milton 083 630 8868 54 6